Cynk – szeroki zakres działania w organizmie

Cynk należy do pierwiastków, bez których nasz organizm nie byłby w stanie prawidłowo funkcjonować. Jego obecność stwierdza się we wszystkich tkankach i płynach naszego ustroju, mimo, że dzienne zapotrzebowanie na ten mikroskładnik jest stosunkowo niewielkie. U kobiet wynosi ono 7 -13 mg i wzrasta w okresie ciąży i karmienia piersią; u mężczyzn waha się na poziomie 9 -16 mg. Regularne pokrywanie zapotrzebowania na cynk jest bardzo istotne, bo nasz organizm nie dysponuje jego specyficznym magazynem. Poza tym, w dzisiejszych czasach, towarzyszy nam wiele czynników, które zwiększają jego zużycie lub zaburzają wchłanianie z przewodu pokarmowego. 

Rola jaką ten mikroelement pełni w naszym organizmie, to niezwykle obszerny temat. Cynk bierze bowiem udział w większości kluczowych procesów metabolicznych zachodzących w naszym ustroju. Jako składnik lub katalizator przyczynia się do funkcjonowania około 300 różnych enzymów. Bierze udział w ważnych reakcjach biochemicznych i wpływa na regulację cyklu życia komórek.

Jego niedobory wpływają na na funkcjonowania większości ważnych układów – od funkcji odpornościowych, przez układ nerwowy i hormonalny, aż do kondycji naszych kości czy skóry. W jaki sposób cynk wspiera ich działanie?

Cynk a układ odpornościowy

Cynk jest jednym z ważnych modulatorów układu immunologicznego. Jego obecność przyczynia się m.in do prawidłowej pracy komórek NK, które stanowią istotną linię obrony przeciwwirusowej oraz antynowotworowej. Bierze on udział również w wyciszaniu reakcji zapalnych i hamowaniu nadmiernego pobudzenia układu odpornościowego charakterystycznego dla chorób autoimmunologicznych.

Obecność cynku wpływa też hamująco na proces zaniku grasicy – ważnego organu immunologicznego, który wraz z wiekiem ulega destrukcji. Poza tym, pierwiastek wpływa na pracę mitochondriów oraz, na wiele sposobów, wykazuje działanie antyoksydacyjne, co w szerokim zakresie również wspiera działanie układu odpornościowego. Według przeprowadzonych badań, suplementacja cynku może łagodzić przebieg i skracać okres trwania przeziębienia. 

Cynk – działanie antyoksydacyjne

Cynk to ważny element obrony przed szkodliwym działaniem stresu oksydacyjnego. Jego działanie odbywa się tu w co najmniej kilku mechanizmach. Cynk jako silny przeciwutleniacz, bezpośrednio bierze udział w neutralizacji wolnych rodników i zapobiega w ten sposób uszkodzeniom ważnych białek. Współpracuje on w tym zakresie z innymi przeciwutleniaczami, np. witaminą E.

Jego działanie pośrednie polega natomiast na aktywacji niektórych enzymów antyoksydacyjnych, np. dysmutazy ponadtlenkowej, która zapobiega uszkodzeniom DNA mogącym prowadzić do nowotworów. Od pewnego czasu istnieje nawet teoria, według której rakotwórcze działanie niektórych metali ciężkich polega na tym, że wypierają one cynk z ważnych białek stabilizujących DNA, co powoduje jego uszkodzenia przez wolne rodniki.

Cynk wspomaga też prawidłową pracę komórkowych mitochondriów i również w ich przypadku pełni funkcję ochronną przed stresem oksydacyjnym. Wiele nowych badań wskazuje, że antyoksydacyjne działanie cynku jest także ważnym czynnikiem zapobiegającym rozwojowi cukrzycy typu II oraz innym chorobom cywilizacyjnym. 

Cynk jest zaangażowany w metabolizm składników odżywczych

Cynk bierze udział w procesach metabolicznych większości składników odżywczych. Jest zaangażowany w produkcję oraz ważne przemiany białek. Uczestniczy w gospodarce węglowodanów. Poprzez udział w regulacji wydzielania insuliny przez trzustkę, przyczynia się utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi. 

Jest zaangażowany również w metabolizm tłuszczów, niektórych witamin (jest niezbędny m.in do utrzymania właściwego poziomu witaminy A) i minerałów oraz przyczynia się do zachowania równowagi kwasowo – zasadowej

Cynk a układ nerwowy

Cynk jest bardzo ważnym składnikiem dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jest on zaangażowany w działanie ważnych neuroprzekaźników. Bierze udział w procesach związanych z zapamiętywaniem i uczeniem się, a także stabilizacją nastroju. Coraz ważniejszą rolę przypisuje się cynkowi również jako czynnikowi chroniącemu komórki nerwowe przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Wiele badań wskazuje, że obniżone poziomy cynku obserwuje się u osób ze schorzeniami psychicznymi, np. depresją, w której suplementacja tego składnika może stanowić wsparcie terapii.

Cynk przyczynia się również do prawidłowego działania narządów zmysłów – wzroku, węchu i smaku. Duże stężenie tego pierwiastka występuje w siatkówce oka. Pełni tutaj rolę przekaźnika sygnałów nerwowych oraz wykazuje ważne funkcje ochronne wobec komórek nerwowych, co ma znaczenie zwłaszcza w kontekście rozwoju chorób u osób starszych, np. zaćmy. Cynk wchodzi w skład białka gustyny, które przyczynia się do prawidłowego działania kubków smakowych. Poziom tego składnika w organizmie wpływa m.in na odczuwanie słodkiego smaku. Przeprowadzono badania, w których osoby z zaburzeniami smaku i obniżonym stężeniu cynku we krwi, po jego suplementacji odzyskiwały sprawność tego zmysłu. 

To wciąż tylko niewielka część zadań, jakie cynk pełni pełni w naszym organizmie. W kolejnym artykule dowiesz się, w jaki sposób wspiera on funkcjonowanie układu hormonalnego, przyczynia się do utrzymania płodności oraz zachowania zdrowia skóry i jej wytworów! 

Cynk – literatura

Maria Szcześniak, Bożena Grimling, Jan Meler, Cynk – pierwiastek zdrowia, Farm Pol, 2014, 70(7): 363-366.

Joanna Krajewska, Cynk (Zn) i jego wpływ na zdrowie człowieka, Lek w Polsce, vol 25 nr 01’15 (284).

Izabela Mońka, Danuta Wiechuła, Znaczenie cynku dla organizmu ludzkiego w aspekcie suplementacji, ANN. ACAD. MED. SILES. (online) 2017; 71: 314–325.

Portbury SD, Adlard PA. Zinc Signal in Brain Diseases. Int J Mol Sci. 2017 Nov 23;18(12):2506. doi: 10.3390/ijms18122506.

Prasad AS. Zinc is an Antioxidant and Anti-Inflammatory Agent: Its Role in Human Health. Front Nutr. 2014 Sep 1;1:14. doi: 10.3389/fnut.2014.00014.

Weyh C, Krüger K, Peeling P, Castell L, The Role of Minerals in the Optimal Functioning of the Immune System, Nutrients. 2022 Feb 2;14(3):644. doi: 10.3390/nu14030644.

Hulisz D, Efficacy of zinc against common cold viruses: an overview.J Am Pharm Assoc (2003). 2004 Sep-Oct;44(5):594-603. doi: 10.1331/1544-3191.44.5.594.hulisz. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15496046/

Kurugöl Z, Akilli M, Bayram N, The prophylactic and therapeutic effectiveness of zinc sulphate on common cold in children, Acta Paediatr. 2006 Oct;95(10):1175-81. doi: 10.1080/08035250600603024.

Dorota Baran

Udostępnij artykuł