Genisteina i jej prozdrowotny potencjał

Struktura genisteiny, sprawia, że łączy ona w sobie wiele właściwości. Jako roślinny flawonoid wykazuje działanie antyoksydacyjne, jako fitoestrogen, jest w stanie naśladować działanie żeńskich hormonów oraz wpływać na wiele procesów na poziomie komórkowym. Dawne plemiona korzystały z jej działania przeciwpasożytniczego. Dziś okazuje się potencjalnym terapeutykiem w chorobach cywilizacyjnych, genetycznych oraz wsparciem dla kobiet w okresie menopauzy.   

Genisteina co to za związek?

Genisteina to jeden z najważniejszych i najlepiej poznanych związków z grupy roślinnych izoflawonoidów. Źródłem izoflawonoidów są głównie rośliny strączkowe. W przypadku genisteiny jest to soja, zwłaszcza w postaci przetworzonej. 

Podobnie, jak większość izoflawonów, genisteina należy również do fitoestrogenów, czyli roślinnych związków, które w ludzkim organizmie działają podobnie do estrogenów – żeńskich hormonów płciowych. Spośród poznanych dotąd izoflawonoidów, to właśnie genisteina ma najsilniejsze właściwości “estrogenne”

Genisteina a menopauza

Menopauza to okres, w którym w organizmie kobiety następuje hamowanie produkcji estrogenów. Ma to swoje konsekwencje zdrowotne. Badania porównawcze ukazują jednak, że kobiety w różnych częściach świata z różnym nasileniem odczuwają dolegliwości związane z menopauzą. Okazuje się, że porównaniu z populacją krajów zachodnich, u mieszkanek wschodniej Azji, okres klimakterium przebiega znacznie łagodniej. Różnice te tłumaczy się głównie wysokim spożyciem izoflawonoidów sojowych przez Azjatki.  

Badania kliniczne z udziałem kobiet wykazały, że genisteina może łagodzić charakterystyczne dolegliwości związane z menopauzą. Suplementacji genisteiny przyniosła zmniejszenie częstości i intensywności uderzeń gorąca oraz zapewniła poprawę gęstości mineralnej kości. W tym drugim przypadku, dawka genisteiny na poziomie 90 mg dziennie stosowana przez okres 12 miesięcy zapewniła efekty porównywalne do hormonalnej terapii zastępczej. 

Inne objawy związane z niedoborem estrogenów w menopauzie mogą dotyczyć niekorzystnych zmian w układzie sercowo-naczyniowym, zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego czy pogorszenia kondycji skóry.  Również w tym zakresie genisteina może okazać się wsparciem. Duże znaczenie ma tu fakt, że łączy ona w sobie właściwości “estrogenne” i antyoksydacyjne. Genisteina może przyczynić się poprawy profilu lipidowego krwi i zapobiegać utlenianiu tzw. złego cholesterolu oraz wspierać działanie układu odpornościowego. Ze względu na swoją “podwójną siłę działania” oraz możliwość wchłaniania przez skórę, zaczyna być ona ważnym składnikiem kosmetyków przeciwstarzeniowych.

Genisteina a nowotwory 

Podobnie jak w przypadku menopauzy, w statystykach dotyczących nowotworów, również widać pewne różnice między populacją zachodnią a Azją. Przede wszystkim, wśród ludności daleko wschodniej z wysokim udziałem izoflawonów sojowych w diecie, występuje mniejsza śmiertelność związana z rakiem piersi i prostaty oraz niektórymi nowotworami przewodu pokarmowego. Kolejne analizy wskazują, że spożycie genisteiny może działać prewencyjne również w przypadku nowotworów tarczycy i głowy. 

Współczesne badania dowodzą, że genisteina wykazuje właściwości przeciwnowotworowe w wielu mechanizmach. Poza naśladowaniem działania estrogenów, istotne znaczenie mają tutaj również jej działanie antyoksydacyjne oraz wpływ na wiele procesów na poziomie komórkowym, np. tych związanych z ochroną DNA. 

Część z badań, zwłaszcza dotyczących raka piersi i prostaty jest na tyle zaawansowana, że podejmuje się próby kliniczne z wykorzystaniem genisteiny w ich terapii.  Warto zaznaczyć, że kiedy dojdzie już do rozwoju raka piersi o charakterze hormonozależnym, genisteina stosowana w nieodpowiedniej dawce może wykazywać efekt odwrotny i promować jego rozwój. Dlatego w chorobach nowotworowych, ewentualna suplementacja genisteisteiny zawsze powinna odbywać się we współpracy ze specjalistą. Podobnie, nie poleca się długotrwałej suplementacji genisteiny u osób młodych ze względu na brak danych dotyczących potencjalnych skutków ubocznych.

Genisteina – antyoksydant

Genisteina, jako przedstawiciel roślinnych flawonoidów, ma też właściwości charakterystyczne dla antyoksydantów. Biorąc pod uwagę, że nadmiar stresu oksydacyjnego odgrywa istotną rolę w rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych i starzeniu się organizmu, można spodziewać się, że genisteina okaże się kolejnym związkiem zdolnym do ochrony tkanek przed działaniem wolnych rodników. 

Genisteina stanowi aktualnie potencjalne wsparcie w terapii schorzeń neurodegeneracyjnych – chorobie Azlheimera, Huntingtona, Parkinsona i stwardnieniu zanikowym bocznym. Podobnie jak w poprzednich przypadkach, w modelach tych chorób genisteina wykazuje różnorodne mechanizmy wpływu neuroprotekcyjnego i neuroregeneracyjnego. 

Jak zostało to już wspomniane, genisteina może wywierać również ochronny wpływ na układ sercowo- -naczyniowy, poprawiając profil lipidowy krwi i hamując utlenianie LDL cholesterolu. 

Genisteina a układ odpornościowy

Liczne badania potwierdzają, że genisteina wykazuje również silne właściwości immunomodulujące. Izoflawon może wyciszać stany zapalne związane z nadmierną aktywacją układu odpornościowego, co daje perspektywę zastosowania w chorobach autoimmunologicznych, alergiach czy astmie. W przeprowadzonych badaniach klinicznych, efektem suplementacji genisteiny było m.in obniżenie poziomu autoprzeciwciał i poprawa funkcjonowania tarczycy u pacjentów z chorobą Hashimoto po suplementacji genisteiny. 

Co ciekawe, genisteina wykazuje też pewien potencjał w zakresie wsparcia terapii niektórych chorób genetycznych i metabolicznych, takich jak mukopolisacharydozy czy mukowiscydoza.

Genisteina działanie – literatura

• G.Grynkiewicz, O.Achmatowicz, W.Pucko, Bioaktywny izoflawon genisteina – perspektywy zastosowań medycznych, Postępy Fitoterapii 3/2000, s. 15-20.

• G.Węgrzyn, K. Pierzynowska, M. Podlacha, Molekularne mechanizmy działania genisteiny w świetle terapii chorób genetycznych i immunologicznych, Postępy Biochemii, 64 (4) 2018.

• M.Bijak, I.Połać, M.Borowiecka, Izoflawony jako alternatywa dla terapii hormonalnej wieku menopauzalnego. Przegląd Menopauzalny 2010; 6: 402–406.

• D.Szkutnik-Fiedler, M.Jędrzejczyk E.Grześkowiak, Rola terapii fitoestrogenowej w łagodzeniu dolegliwości u kobiet po menopauzie, Ginekologia Polska, 2010, 81, 929-934.

• C. Radzikowski, J. Wietrzyk, G. Grynkiewicz, Genisteina – izoflawonoid soi o zróżnicowanym mechanizmie działania – implikacje kliniczne w lecznictwie i prewencji chorób nowotworowych, Postepy Hig Med Dosw (online), 2004; 58: 128-139.

• A. Lewandowska, A.Woźniak, Leczenie żywieniowe u chorych na nowotwory piersi, Hematology in Clinical Practice, 2017;8,3:197–210.

• R. Czerpak, A. Pietryczuk, Aktywność biologiczna izoflawonoidów i ich znaczenie terapeutyczne i kosmetyczne, Postępy Fitoterapii 2/2009, s.113-121.

• A. Kapuścińska, I.Nowak, Zastosowanie fitoestrogenów w kosmetykach przeciw starzeniu się skóry, Chemik 2015,69,3,154–159.

• Baena Ruiz R, Salinas Hernández P., Cancer chemoprevention by dietary phytochemicals: Epidemiological evidence. Maturitas. 2016 Dec;94:13-19. doi: 10.1016/j.maturitas.2016.08.004.

• Qin LQ, Xu JY, Wang PY, Hoshi K., Soyfood intake in the prevention of breast cancer risk in women: a meta-analysis of observational epidemiological studies, J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2006 Dec;52(6):428-36. doi: 10.3177/jnsv.52.428. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17330506/

Dorota Baran

Udostępnij artykuł