Jak chronic skórę przed promieniowaniem UV?

Świadomość szkodliwego działania promieniowania UV na nasz organizm jest duża i stale rośnie. Niestety, wyniki badań wskazują, że wiedza na temat możliwych zagrożeń często nie idzie w parze ze stosowaniem odpowiednich zabezpieczeń. Wyrazem tego jest także fakt, że w ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła zachorowalność na łagodne i złośliwe nowotwory skóry, które stanowią najpoważniejsze skutki nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Prognozy na przyszłość niestety nie są optymistyczne. Naukowcy szacują, że w ciągu najbliższych dekad zapadalność na niebarwnikowe nowotwory skóry podwoi się. To, czy, i w jakim zakresie doświadczymy negatywnych efektów fal UV w bardzo dużej mierze zależy jednak od nas samych. Jak zatem korzystać z dobrodziejstwa słonecznych promieni bez narażania swojego zdrowia?

Promieniowanie UVA i UVB – jak działają ma skórę?

Aby właściwie chronić się przed negatywnymi skutkami fal UV, warto wiedzieć, że nie są one jednorodne. Spośród tych, które docierają do Ziemi największe znaczenie mają promieniowanie UVA i UVB. Pierwsze z nich jest emitowane ze stałym natężeniem przez cały rok, drugie towarzyszy nam głównie latem. Nadmiar każdego z nich może zaszkodzić naszej skórze, choć w odmiennych mechanizmach.

Promieniowanie UVA przenika przez szyby, odzież i wnika w głębokie warstwy skóry, ale skutki jego działania nie są dla nas widoczne od razu. Dostrzegamy je dopiero z upływem czasu, nieraz nawet kilku czy kilkunastu lat. UVA jest przyczyną tzw. fotostarzenia, czyli przyspieszonego starzenia skóry. Promieniowanie UVB odpowiada natomiast za powstawanie opalenizny, ale powoduje również oparzenia słoneczne. Jest szczególnie niebezpieczne dla osób o jasnej karnacji. Odpowiednia ochrona skóry powinna być kompleksowa i uwzględniać, że każdy z rodzajów promieniowania UV działa na nią w nieco inny sposób. 

Kompleksowa ochrona skóry przed promieniowaniem UV. Jakich zasad należy przestrzegać?

1. Pamiętaj, że promieniowanie UVA towarzyszy Ci przez cały rok!

Dociera do skóry również w cieniu, kiedy Twoje ciało zakrywa odzież, a także w przeszklonych pomieszczeniach. Co ważne, Promienie UV w bardzo dużym stopniu są odbijane przez śnieg czy lód. Krem z niższym filtrem czy odpowiednie okulary mogą być więc przydatne nie tylko w ciągu lata. Jeśli zależy Ci na zachowaniu młodego wyglądu skóry, zadbaj o pielęgnację, która pomoże Ci walczyć z nadmiarem powstających w niej wolnych rodników. To właśnie one, po aktywacji przez UVA, odpowiadają za efekt fotostarzenia. Zadbaj o właściwe nawodnienie oraz antyoksydację skóry – zarówno od zewnątrz jak i od wewnątrz!

2. Przygotuj się na sezon! 

Pamiętaj, że melanina – czyli nasz naturalny filtr UV wydziela się po kontakcie z promieniami słonecznymi UVB (jako efekt obronny). Dlatego tak ważne jest stopniowanie sobie tej przyjemności, zwłaszcza przed okresem upałów czy wyjazdu na urlop. Im mniejsza zawartość melaniny w skórze, tym większe ryzyko oparzeń.

Bardzo cennym wsparciem przed sezonem letnim są karotenoidy – czyli grupa roślinnych antyoksydantów o charakterystycznych barwach (żółtej, pomarańczowej, czerwonej). Wyniki badań wskazują, że zwiększone spożycie beta-karotenu na kilka tygodni przed ekspozycją na słońce pozwala zredukować ryzyko oparzeń, a jednocześnie na dłużej zachować opaleniznę. Aby uzyskać optymalny efekt warto wypijać 2-3 szklanki świeżego soku z marchwi w tygodniu przez ok 2-3 miesiące.

3. W sezonie/na urlopie stosuj kosmetyki i okulary przeciwsłoneczne z wysokiej jakości filtrami UV oraz inne środki ochronne.

Pamiętaj, że kremy z filtrem należy aplikować w dość dużej ilości i powtarzać tę czynność co ok. 2 godziny oraz po każdym wyjściu z wody czy spoceniu się. Zadbaj też o nakrycie głowy, które będzie dawać cień na twarz oraz o odpowiednie nawodnienie. Unikaniu długiej ekspozycji na słońce w godzinach 11-16.

Stosowanie odpowiedniej ochrony na plaży wydaje się oczywistością, ale warto zdawać sobie sprawę, że nie mniej ważna jest ona w górach i to nie tylko w upalne dni. Wraz z wysokością rośnie bowiem ilość docierającego do nas promieniowania UV, a same skały oraz śnieg (który w wyższych partiach zdarza się nawet latem) w dużym stopniu odbijają fale UV, co może bardzo negatywnie zadziałać nie tylko na naszą skórę, ale również wzrok.

Powyższe zasady powinny być restrykcyjnie przestrzegane zwłaszcza przez osoby o jasnej karnacji. Ze względu na małą zawartość aktywnej melaniny w skórze są one najbardziej podatne na oparzenia słoneczne, które, gdy się powtarzają, stanowią istotny czynnik ryzyka raka skóry. Wzrasta ono jeśli oparzenia występowały w dzieciństwie i wczesnej młodości. Szacuje się, że osoby z tak zwanym I i II fototypem (o jasnej cerze, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach) są zagrożone rozwojem nowotworu skóry aż 70 razy bardziej niż przedstawiciele rasy czarnej.

4. Pamiętaj o antyoksydantach! 

Wewnętrzne i zewnętrzne antyoksydanty (przeciwutleniacze) to związki, dzięki, którym w naszym organizmie zachodzi neutralizacja wolnych rodników. Ma to olbrzymie znaczenie dla naszego zdrowia. Jest istotnym wsparciem dla mitochondriów i układu odpornościowego, który chroni nas przed rozwojem nowotworów, również tych skórnych. Dowiedziono, że niektóre z roślinnych przeciwutleniaczy mogą redukować immunosupresyjne efekty promieniowania UVB.

Odpowiedni poziom antyoksydantów w skórze to także profilaktyka, a częściowo nawet naprawa oznak fotostarzenia. Jest to jeden z powodów, dla których koenzym Q10, czy witamina E są tak częstymi składnikami kosmetyków przeciwstarzeniowych. Badania nad roślinnymi polifenolami wskazują, że wiele z nich jest w stanie pochłaniać pewne ilości promieniowania UV. Duża część przebadanych dotąd substancji nie ma wystarczającej fotostabilności by móc zastąpić stosowane obecne filtry mineralne i syntetyczne, jednak, ze względu na odmienny mechanizm działania, mogą stanowić ich cenne uzupełnienie. 

Jak chronić skórę przed promieniowaniem UV? – literatura: 

Djavid AR, Stonesifer C, Fullerton BT, Wang SW, Tartaro MA, Kwinta BD, Grimes JM, Geskin LJ, Saenger YM. Etiologies of Melanoma Development and Prevention Measures: A Review of the Current Evidence. Cancers (Basel). 2021 Sep 30;13(19):4914. doi: 10.3390/cancers13194914. PMID: 34638397; PMCID: PMC8508267.

Sreedhar A, Aguilera-Aguirre L, Singh KK. Mitochondria in skin health, aging, and disease. Cell Death Dis. 2020 Jun 9;11(6):444. doi: 10.1038/s41419-020-2649-z. PMID: 32518230; PMCID: PMC7283348.

Young IS, Woodside JV, Antioxidants in health and disease, Journal of Clinical Pathology, 2001;54:176-186. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1731363/

Saric S, Sivamani RK. Polyphenols and Sunburn. Int J Mol Sci. 2016 Sep 9;17(9):1521. doi: 10.3390/ijms17091521. PMID: 27618035; PMCID: PMC5037798.

Passeron T, Lim HW, Goh CL, Kang HY, Ly F, Morita A, Ocampo Candiani J, Puig S, Schalka S, Wei L, Dréno B, Krutmann J. Photoprotection according to skin phototype and dermatoses: practical recommendations from an expert panel. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2021 Jul;35(7):1460-1469. doi: 10.1111/jdv.17242. Epub 2021 May 4. PMID: 33764577; PMCID: PMC8252523.

D’Orazio J, Jarrett S, Amaro-Ortiz A, Scott T. UV radiation and the skin. Int J Mol Sci. 2013 Jun 7;14(6):12222-48. PMCID: PMC3709783. https://doi.org/10.3390/ijms140612222.

Elżbieta Skórska, Oddziaływanie słonecznego promieniowania ultrafioletowego na organizm człowieka, KOSMOS Vol. 65, 4, 657–667, 2016.

Marta Pacholczyk, Jan Czernicki, Tomasz Ferenc, Wpływ słonecznego promieniowania ultrafioletowego (UV) na powstawanie raków skóry, Medycyna Pracy 2016;67(2):255–266.

Agata Kryczyk i wsp., Surowce i substancje pochodzenia naturalnego stosowane w fotoprotekcji, Polish Journal of Cosmetology 2018, 21(1): 25-32.

Rittié L, Fisher GJ. Natural and sun-induced aging of human skin. Cold Spring Harb Perspect Med. 2015 Jan 5;5(1):a015370. doi: 10.1101/cshperspect.a015370. PMID: 25561721; PMCID: PMC4292080.

Małgorzata Kania-Dobrowolska, Justyna Baraniak, Radosław Kujawski, Nutrikosmetyki – nowa podgrupa suplementów diety Post Fitoter 2017; 18(2): 132-138.

Joanna Igielska-Kalwat, Agata Wawrzyńczak, Izabela Nowak, Karotenoidy i ich zastosowanie w przemyśle kosmetycznym na przykładzie β-karotenu, CHEMIK 2012, 66, 2, 140-144.

Dorota Baran

Udostępnij artykuł